Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie przedstawia projekt działań systemowych, który powstał na kanwie tragicznego zdarzenia, do jakiego doszło w kwietniu 2025 r. na terenie Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, w wyniku którego śmierć poniósł członek naszej Izby, doktor Tomasz Solecki.

W trakcie licznych dyskusji prowadzonych w środowisku medycznym oraz przestrzeni medialnej i politycznej, wielokrotnie wskazywano na brak skutecznych mechanizmów, zapobiegających podobnym wydarzeniom, ale też na brak przejrzystych zasad, które mogłyby definiować właściwe modele i sposoby reakcji wobec zachowań agresywnych.

Po tragicznym wydarzeniu w Krakowie stało się oczywiste, że żadna instytucja państwowa nie prowadzi rejestru zagrożeń, w których szkodę ponoszą medycy; nie są gromadzone informacje co do liczby i wyników prowadzonych śledztw w przywołanym zakresie i co jest naturalną konsekwencją powyższych obserwacji – brak jest również przedmiotowego orzecznictwa w obszarze prowadzonych postepowań sądowych.

Analogiczne wnioski sformułowane zostały również w trakcie majowego seminarium Izby lekarskiej w Krakowie, w którym uczestniczyli lekarze i przedstawiciele zawodów medycznych. Jak wskazano w konkluzjach seminaryjnej debaty – w wielu placówkach brak jest procedur postępowań w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń; nie są dostępne alarmy antynapadowe, a personel medyczny nie jest szkolony w zakresie mechanizmów obrony i reakcji na przejawy nasilającej się agresji. Przy tej okazji analizie poddano doświadczenia innych krajów, w których medycy objęci są systemem szczególnej ochrony i korzystają z rozbudowanych form wsparcia.

Mając na uwadze seminaryjne postulaty oraz tragiczne wydarzenie, do którego doszło w krakowskim Szpitalu Uniwersyteckim, Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie podjęła się przygotowania projektu spójnego systemu na rzecz zwiększenia poziomu bezpieczeństwa w miejscach świadczonych usług medycznych, co stanowiłoby pierwszy konkretny krok w mierzeniu się z problemem agresji wobec medyków. Potrzebie stworzenia wielokierunkowych działań, wymagających skutecznej współpracy wielu podmiotów i instytucji, towarzyszyła idea „bezpieczny medyk to bezpieczny i właściwie zaopiekowany pacjent”.

Systemowy projekt „Bezpieczny Medyk” został przygotowany przez Zespół w składzie: Marzena Ksel-Teleśnicka[1],  Jakub Lickiewicz[2], Iwona Paciepnik[3] i Andrzej Ryś[4].

System „Bezpieczny Medyk” obejmuje:

1. Monitorowanie skali zjawiska agresji
   • dane dotyczące zachowań agresywnych wobec medyków będą zbierane przez Centrum Monitorowania Jakości, które będzie dokumentować i raportować wszelkie przejawy zachowań agresywnych
     • konieczne jest stworzenie kwestionariusza raportu – preferowany on-line, krótki, „intuicyjny”, możliwy do wykorzystania (PDF) jako zgłoszenie do organów ścigania
   • Ministerstwo Zdrowia jako instytucja zarządzająca i nadzorująca prowadzony monitoring będzie przedstawiać dane w systemie rocznym
     • na podstawie raportów będzie możliwe opracowanie tzw. mapy zagrożeń

2. Opracowanie standardów postepowań w odniesieniu do agresywnych pacjentów
   • przygotowanie procedur zachowań wobec zdarzeń z udziałem pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i/lub będących pod wpływem środków psychoaktywnych / alkoholu
   • przygotowanie narzędzi i modeli reakcji na agresję werbalną, hejt w sieci, itp.

2. Wypracowanie standardów zabezpieczeń w miejscach świadczenia usług medycznych/świadczeń zdrowotnych:
   • opracowanie zasad bezpieczeństwa dla poszczególnych typów placówek (uwzględniających między innymi właściwą organizację pracy, reagowanie na wnoszenie przedmiotów niebezpiecznych itp.)
   • opracowanie instrukcji dotyczącej postępowań w przypadkach agresji werbalnej i pozawerbalnej
   • określnie listy wymaganych narzędzi, których zastosowanie – adekwatnie do rodzaju placówki – stanie się obligatoryjne (np. odpowiednio przeszkolony
     i doposażony personel ochrony, instalacja komunikacji alarmowej np. red buton, breloczki antynapadowe i inne)
   • organizacja i wsparcie logistyczne dla opieki prawnej i psychologicznej dedykowanej medykom

4. Szkolenia dla personelu medycznego (przed i podyplomowe) oraz szkolenia dla przyszłych trenerów z zakresu:
   • umiejętności komunikacji z pacjentem
   • postepowanie z pacjentem agresywnym,
   • techniki deeskalacji agresji
   • mechanizmów wczesnego wykrywania zagrożeń
   • technik radzenia sobie z przemocą fizyczną

5. Stworzenie mechanizmów współpracy i ścieżek komunikacji z organami ścigania:
   • Wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 14 lipca 2025 r. w sprawie zasad prowadzenia postępowań o przestępstwa popełniane na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych pierwszej pomocy czynności ratunkowych a także innych osób wykonujących obowiązki służbowe i zawodowe które na mocy przepisów szczególnych korzystają z ochrony przewidzianej w kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych (Prok.2025.7.14), gdzie stwierdzono między innymi:
     • W przypadku uzyskania informacji o zdarzeniu mogącym wyczerpywać znamiona przestępstwa na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych pierwszej pomocy czynności ratunkowych a także innych osób wykonujących obowiązki służbowe i zawodowe który na mocy przepisów szczególnych korzystają z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych należy niezwłocznie podjąć z urzędu czynności mające na celu ich weryfikację w przypadku potwierdzenia tych danych należy niezwłocznie wszcząć postępowanie przygotowawcze….
     • W ramach wykonywanego monitoringu Departament postępowania przygotowawczego Prokuratury Krajowej do końca marca każdego roku w oparciu o przedstawione przez prokuratury regionalnej informacje opracuje roczne sprawozdanie ze ścigania tej kategorii przestępczości wraz z wnioskami co do sposobu realizacji wytycznych.
   • Na poziomie lokalnym nawiązanie kontaktów z Policją i Prokuraturą w celu ustalenia sposobów i rodzaju komunikacji

6. Prowadzenie działań edukacyjnych i kampanii społecznych, propagujących ideę „zero tolerancji dla agresji/ stop agresji”
   • Prowadzenie komunikacji organicznej (działania public relations), media relations i komercyjnych kampanii edukacyjnych (poziom ogólnopolski i lokalny) w zakresie przeciwdziałania przemocy
     • Stworzenie wspólnego logo/ brandingu identyfikującego kampanie
     • Kampanie winny uwzględniać istniejące dobre praktyki jak np.: zakaz sprzedaży alkoholu w nocy/cisza alkoholowa
   • Budowa zaangażowanej społeczności z wykorzystaniem autorytetów naukowych i ambasadorów działań prewencyjnych (aktorzy, politycy, osobności świata kultury)
   • Inicjowanie nowej roli i zakresu aktywności dla samorządów zawodowych medyków.

7. Opracowanie przepisów prawnych dla wprowadzenia systemu Bezpieczny Medyk:
   • Zaostrzenie odpowiedzialności karnej za naruszenie nietykalności cielesnej osób wykonujących działalność leczniczą. Wprowadzenie typu kwalifikowanego przestępstwa zagrożonego wysoką karą wolnościową w przypadku narażenia pokrzywdzonego (medyka) na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. (podniesiono z 3 do 5 lat, jeszcze jako projekt)
   • Wprowadzenie do Kodeksu karnego nowych regulacji dotyczących odpowiedzialności za naruszenie czci lub godności w trakcie wykonywania czynności zawodowych. Medyk znieważony w trakcie wykonywania pracy zostanie znieważony (np. wyzwiska, groźby), będzie mógł liczyć na to, że sprawcą zajmie się prokurator. Postępowanie winno toczyć się z urzędu, a nie – jak dotychczas – tylko na prywatny wniosek. Za agresje werbalną występującą w podmiocie wykonującym działalność leczniczą winna grozić nieunikniona, dotkliwa kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywna nie niższa niż kilka tysięcy zł (obecnie mandaty wynoszą od 100 do 500 zł).
   • Obligatoryjne podawanie do publicznej wiadomości prawomocnych wyroków orzekanych wobec sprawców czynów, o których mowa w pkt. 7.1 i 7.2.
   • Wprowadzenie w procedurze karnej rozwiązań umożliwiających zastosowanie „szybkiej ścieżki sądowej” wobec sprawcy przyłapanego na gorącym uczynku (stosującego agresje fizyczną lub werbalną wobec personelu medycznego) zorientowanej na przymusowe doprowadzenie go przez policje do sądu.
   • Wprowadzenie przepisów prawa zabraniającego wnoszenia przedmiotów niebezpiecznych na teren placówek medycznych obwarowanego karą grzywny.
   • Ujednolicenie traktowania przedstawicieli wszystkich zawodów medycznych jako funkcjonariuszy publicznych w odniesieniu do zdarzeń agresywnych bez względu na to kto jest płatnikiem świadczeń (obecnie wyjątek stanowią lekarze udzielający świadczeń poza NFZ).

[1] Marzena Ksel-Teleśnicka, chirurg ogólny, obecnie lekarz sądowy, wiceprezes ORL w Krakowie, lekarz więziennej służby zdrowia i Naczelny Lekarz Więziennictwa, przez 12 lat członek Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom Rady Europy i nadal ekspert tego Komitetu. Pełnomocnik Ministra Sprawiedliwości ds. reformy więziennej służby zdrowia.

[2] Jakub Lickiewicz, pracownik naukowo- dydaktyczny na Wydziale Nauk o Zdrowiu CMUJ, psycholog, prawnik, instruktor samoobrony i norweskiego systemu TERMA (Therapeutic management of aggression and violence). Autor publikacji z zakresu problematyki zapobiegania zrachowaniom agresywnym w ochronie zdrowia.

[3] Iwona Paciepnik, specjalista medycyny rodzinnej, pediatra, wykładowca Katedry Medyny Rodzinnej CMUJ, wizytator akredytacyjny CMJ w zakresie POZ i szpitali, ekspert w zakresie akredytacji POZ. Posiada dodatkowo ukończone studia podyplomowe z zakresu Prawa Medycznego i Bioetyki oraz Zarządzania Jednostkami Ochrony Zdrowia. 

[4] Andrzej Ryś, lekarz, ekspert w dziedzinie zdrowia publicznego i polityki zdrowotnej, z ponad 30-letnim doświadczeniem w zarządzaniu i polityce zdrowotnej w Polsce i Unii Europejskiej, współtwórca i dyrektor Szkoły Zdrowia Publicznego CMUJ, były wiceminister zdrowia, odpowiedzialny m.in za stworzenie nowego systemu ratownictwa medycznego oraz negocjacje akcesyjne dot. zdrowia z UE. Przez blisko dwie dekady kierował departamentami zdrowia w Komisji